Şəkiyə yolum düşəndə ilk dayanacağım yer, təbii ki, məşhur Xan Sarayı oldu. Hələ şəhərə girərkən eşidirdim ki, “orada hər daş danışır”. Sarayın həyətinə qədəm qoyanda bunu dərhal hiss etdim – divarlar sanki əsrlərin nəfəsini içimə çəkirdi.
Bu bina 1762-ci ildə Məhəmmədhüseyn xanın sifarişi ilə ucaldılıb. O dövrdə xanlıq güclü idi, və saray da bu gücün göstəricisinə çevrilmişdi. Lakin buranı sadəcə bir iqamətgah adlandırmaq haqsızlıq olar – o həm də sənət, siyasət və həyatın özüdür.
Ən heyrətamiz hissə pəncərələrdir. Şəbəkə adlanan bu incə işin qarşısında dayananda adam heyran qalır. Minlərlə xırda şüşə, yapışqansız, ağac çərçivələr içində elə ustalıqla düzəldilib ki, günəş düşən kimi otaq rənglərin dənizinə çevrilir. Sanki işıq rəqs edir.
Divar rəsmlərinə baxanda isə tamam başqa aləmə düşürsən. Ov səhnələri, çiçəklər, təbiət təsvirləri… Onlar təkcə göz oxşamır, həm də dövrün insanlarının arzularını, dünyaya baxışını danışır.
Amma sarayın cazibəsi bununla bitmir. Bura illərlə gizli sirrlərin də evi olub. Deyirlər ki, bəzi otaqlardan yeraltı keçidlər açılırmış. Hətta bəzən qonaqların gözündən uzaqda saxlanan xəzinələrdən də söz açılır. Divarlarda görünən qəribə işarələr də alimləri düşündürür – bəziləri bunun diplomatik mesaj, bəziləri isə hətta astronomik təqvim olduğunu iddia edir. Günəş və ayın mövqeyinə görə düşən kölgələr əkin və bayram vaxtlarını göstərirmiş.
Bir məqam da var ki, çox maraqlı gəldi: bəzi otaqlarda pıçıltı ilə deyilən söz belə aydın eşidilirmiş. Bu akustik sirr hələ də mütəxəssisləri düşündürür. Mən də ora girəndə sanki səsim divarlardan əks-səda verirdi.
Sarayın memarlığında diqqətimi çəkən başqa bir detal – divar qalınlıqları oldu. Şimal tərəfi cənubdan 40 sm qalındır. Ustaların soyuq küləkləri də hesaba qatması heyrət doğurur.
Zaman keçdi, amma saray öz dəyərini itirmədi. 2019-cu ildə UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilməsi bunun sübutudur.
Bugünkü Xan Sarayı muzeydir. İçəri girən hər kəs bir tarixlə üz-üzə qalır. Mən də orada gəzərkən düşündüm: əsrlər əvvəl eyni divarların arxasında kimlər addımlayıb? Hansı söhbətlər olub, hansı qərarlar verilib?
Şəki Xan Sarayı sadəcə memarlıq incisi deyil. O, xalqımızın zövqünü, ustaların möcüzə yaradan əllərini və Azərbaycanın dərin mədəniyyətini üzə çıxaran bir yaddaşdır. Və bu yaddaşın səsi hələ də divarlardan pıçıldayır…
İlkin Hüseynov
Jurnalistlər Birliyinin üzvü
Yenifikir.media
© Yenifikir.media
Arzu, təklif və şikayətlərinizi bizə bildirin